اگر تا به حال به یک سری قاب عکس ها و مجسمه های تزیینی که سایز بزرگی هم دارند دقت کرده باشید، متوجه شده اید که به نظر سنگین میآیند. اما اگر آن ها را در دستان خود نگه دارید، آن قدرها هم سنگین نیستند و انگار درونشان تو پر نیست. قطعاً این وسایل از سنگ یا فلزات نمیتوانند ساخته شده باشند. این وسایل از مادهای به نام پلیاستر ساخته شدهاند. آیا میدانید پلی استر چیست؟ کاربردهای پلی استر چه چیزهایی هستند؟ قاب عکس پلی استر خام و قاب عکس پلی استر پتینه کاری شده چه تفاوت هایی با هم دارند؟ با ما باشید تا به این سؤالات پاسخ دهیم!
پلی استر چیست؟
پلی استر از انواع پلیمرهای بسیار مهم هست که در لباس، ساعت، غذا، بستهبندی، بطریهای پلاستیکی آب و بطریهای نوشابههای گازدار، قاب عکسها، مجسمهها و سایر لوازم تزییناتی نظیر آبنما از آنها استفاده میشود. پلی استر انتخابی برای تولید الیاف و پارچه در بسیاری از صنایع نیز هست.
به پلی استرهایی که در صنایع مجسمهسازی و غیره استفاده میشود، رزین پلی استر نیز میگویند. رزینهای پلی استر یا پلی اتیلن ترفتالات (PET یا PETE) و پلی بوتیلن ترفتالات (PBT) به طور کلی از پلیمرهای ترموپلاستیک هستند که به این معنی است که ممکن است با گرما تشکیل شده و دوباره ذوب شوند، بدون اینکه خصوصیات ذاتی آنها از بین برود. ترموپلاستیک ها از این طریق با ترموست ها که پس از سخت شدن تغییر دائمی میکنند، متفاوت هستند. به همین دلیل ترموپلاستیکها قابل بازیافت هستند. برخی از رزینهای پلی استر حرارتی هستند (مثل فایبرگلاس). سایر ترموپلاستیکها شامل پلی اتیلن، پلی وینیل کلراید، پلی استایرن، پلیکربنات، اکریلیک، اکریلونیتریل بوتادین استایرن (ABS)، پلی پروپیلن (PP)، پلی آمید و پلی تترا فلورواتیلن (PTFE) میباشند. اطلاعات مربوط به این ترموپلاستیک ها و سایر دماسنجها را میتوان در راهنمای انواع رزینها مشاهده کرد.
رزین های پلی استر، پلیمرهای شفاف و با چگالی و مقاومت بالا در برابر آب هستند که در منسوجات (جایی که با نام تجاری “پلی استر” شناخته میشود) و بسته بندی (که معمولاً به آن “PET” گفته میشود) هم معروفاند. در مقایسه با سایر پلیمرها، PET نسبتاً گران، مقاوم در برابر خرد شدن و مواد غذایی است و در برابر بازیافت مکرر نیز مقاومت میکند.
پلی استر می تواند هم شامل مواد شیمیایی طبیعی باشد هم مصنوعی. کوتین فعال در کوتیکول های گیاهی از نوع پلی استر طبیعی است و پلی بوتیرات از انواع مصنوعی. پلی استرهای مصنوعی غالباً قابل تجزیه نیستند.
پلی استر اصطلاحی کلی برای هر پارچه یا مادهای است که با استفاده از نخ یا الیاف پلی استر ساخته می شود. این نام از یک پلیمر مصنوعی ساخته شده توسط انسان کوتاه شده است که معمولاً از آن به عنوان پلی اتیلن ترفتالات (PET) یاد میشود. این ماده با مخلوط کردن اتیلن گلیکول و اسید ترفتالیک ساخته میشود. همه اینها بسیار علمی به نظر میرسند، اما اساساً پلی استر نوعی پلاستیک است.
پلی استر در ابتدا به صورت مایع است و بوی بسیار تند و زنندهای دارد و شخصی که با آن کار میکند باید نکات ایمنی زیادی را رعایت کند. اگر مایع پلی استر در قالب نازک ریخته شود مدت زمان سخت شدن آن طولانیتر بوده و اگر در قالب ضخیم و بزرگ قرار گیرد امکان ترک خوردگی در زمان سخت شدن و گرفتن مایع وجود دارد. میتوان از پودر چوب و مواد شیمیایی جهت کم مصرف کردن پلی استر استفاده کرد. بعد از سخت شدن مایع از سمباده برای صیقل دادن سطح مدل استفاده میشود. پلی استر بعد از سخت شدن امکان ندارد دوباره به حالت مایع یا خمیری درآید.
کاربردهای پلی استر
یکی از کاربردهای این ماده در ساختن قاب عکس پلی استر خام و قاب عکس پلی استر پتینه کاری شده است. تفاوت این دو در این است که روی قاب عکس پتینه کاری شده، توسط رنگ اکریلیک، رنگ کهنه کاری و سنباده کار شده است. پتینه در حقیقت یک تکنیک رنگ آمیزی است که روی قاب عکسها و مجسمه ها انجام میگیرد.
از پلی استر در پارچه بافی و نخ سازی و برای تولید پوشاک و مبلمان هم استفاده میشود. این ماده ارزان و در دسترس است و به همین دلیل مصرف بالایی دارد. اما از آنجایی که جزو منابع تجدید ناپذیر است و انرژی بالایی صرف تولید آن میشود، از لحاظ اکولوژی مقرون به صرفه نیست. از دیگر ویژگی هایش در منسوجات، این است که چروک نمیشود. پلی استر در برابر بسیاری از مواد شیمیایی مقاوم است و همان طور که گفتیم، در برابر جمع شدن، کشش، چروک شدن و سایش مقاومت میکند. الیاف استفاده شده برای ایجاد پلی استر بسیار محکم و در عین حال سبک نیز هستند و به راحتی رنگ میشوند و شکل خود را به خوبی حفظ میکنند.
پارچه پلی استر را به راحتی میتوان در خانه شست و خشک کرد. این پارچهای است که سریع خشک میشود، بنابراین یک انتخاب محبوب برای لباس کار است.
خصوصیات رزین پلی استر
جدول 1 در زیر خلاصهای از برخی خصوصیات اصلی فیزیکی رزینهای پلی استر را نشان میدهد.
جدول 1 – خصوصیات فیزیکی رزین های پلی استر.
ویژگی | واحدهای متریک | واحدهای دیگر |
دمای ذوب | 260 درجه سانتیگراد | 500 درجه فارنهایت |
مقاومت کششی (30٪ تقویت شده با فیبر) | 152 مگاپاسکال | 22000 psi |
مقاومت خمشی (30٪ تقویت شده با فیبر) | 110 مگاپاسکال | 16000 psi |
مقدار انقباض | 0.1-0.3 درصد | 0.001-0.003 in./in. |
وزن مخصوص | 1.56 | |
شناسه بازیافت | 1 PET یا PETE |

رزینهای پلی استر با اسیدهای رقیق، روغنها و گریسها، هیدروکربنهای آلیفاتیک و الکل سازگار هستند. آنها قلیاییهای رقیق و هیدروکربنهای معطر و هالوژنه را به میزان کمتری تحمل میکنند. این ماده در برابر اشعه ماورا بنفش مقاوم است. ساختار بلوری ماده به طور کلی مقاومت شیمیایی خوبی در آن ایجاد کرده است. رزین پلی استر در ترکیب با متریال دیگر به عنوان بدنه وسایل داخلی و تزیینی منزل نیز به کار میرود. بویژه در وسایل دکراتیو خانه مثل قاب عکس ها و مجسمه ها و تندیس ها.
در این مقاله ما بررسی کردیم که پلی استر چیست، از کاربردها پلی استر گفتیم و از استفاده زیاد آن در قاب عکسها به صورت خام و پتینه کاری شده گفتیم. به طور کلی رزین پلی استر در حقیقت مصنوعی و دست ساز است که از واکنش اسیدهای آلی دو عاملی با الکلهای چند عاملی خلق میشود. همان طور که اشاره کردیم، این رزین در ابتدا به صورت مایع است، مایعی با بوی تند، اما با اضافه شدن مادهای به نام هاردنر، حرارتش افزایش یافته، به شکل ژلهای در میآید و در نهایت سفت میگردد. پلی استر در صنایع زیادی از جمله دکوراسیون داخلی، مجسمه سازی, پوشاک ومبلمان و … کاربرد دارد. این ماده ارزان و در دسترس بوده و سبک است. مقاومت بالای آن در شرایط جوی مختلف از دیگر دلایلی است که مردم رزین پلی استر را انتخاب میکنند.